powiastka ( ang. story; fr. conte, niem. Erzahlung) niewielki utwór narracyjny wierszem lub prozą; w dawnej prozie występowały różne jej odmiany m. in.:
powiastka fantastyczna,
powiastka erotyczna,
powiastka moralna
Powiastka rozpowszechniła się w XIX wieku, należy do literatury dydaktycznej, ma charakter pouczający, przeznaczona dla dzieci i młodzieży.
Dzięki prostemu językowi i łatwości przekazu stosowano ją w literaturze ludowej. Zawarta w niej krótka historia przekazywała wartości moralne.
Powiastka, która stała się wzorem postępowania w środowisku rodzinno- domowym była powiastką biedermeierowską.
Z biegiem czasu powiastką nazywano każdy utwór epicki, który ograniczał się do jednego wydarzenia i zawierał pouczającą puentę.
W Polsce jedną z pierwszych, która sięgnęła do tego gatunku byłą K. Tańska. Uzupełniła kanon cnót dodając do nich patriotyzm, np. w zbiorach „Powieści moralnych dla dzieci” (1820). Te popularne powiastki pisał także S.J achowicz „Bajki i powieści”, które w szóstym wydaniu poprawionym ukazały się jako „Powiastki i bajki” (1842-1847) oraz zbiór „Sto nowych powiastek” (1853).
Pozytywizm wniósł w powiastkę ocenę wartości nauki i pracy, np. „Dzienniki grzecznego Władzia” (1867) J. Chęcińskiego oraz „Ziarenko” (1865) i „ Trójlistek” (1881) L. Niemojowskiego.
Skupienie uwagi z moralistyki na oświatę doprowadziły do powstania powiastek uczących: przyrody, fizyki, geografii, np. M. Weryho, M.J. Zaleski, a także uczących historii i etnografii- M. Konopnicka „Czytania dla Tadzia i Zosi” (1892) i P. M. Lermontow „ Niespodzianka” (1844)
Powiastka stosowana w literaturze popularnej przeznaczona dla środowiska miejskiego i wiejskiego, także upowszechniła wzory kulturowo- oświatowe. W tej formie była uprawiana przez m. in. W.L. Anczyca, Gregorowicza, J. Grejnerta ,Z. Kowerską, K. Prószyńskiego.
Wyróżnia się także powiastkę scjentystyczną, która stała się podstawową literaturą w pisemkach, elementarzach,podręcznikach dla początkujących nauczycieli oraz powiastkę literacką jako najlepszy i najskuteczniejszy przekaźnik wiedzy z historii literatury i kultury.
obraz: http://pirazyzaba.blox.pl/2008/04/Przygoda-krolika-Piotrusia.html
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz